Rainy Day, Dream Away (Column)

Bluesgitarist BB King kon geen noten lezen. Hij wist niets van gitaarakkoorden en kon die ook niet benoemen. En dat hoefde ook niet.

BB King soleerde. Hij wist dat hij gebruikmaakte van de zogeheten pentatonische toonladder en dat hij in essentie vijf noten in een schema van twaalf maten continue hergebruikte. Dat wist hij omdat hem dit was verteld.

Dat is net zoiets als tegen Marco van Basten zeggen dat zijn goal tegen FC Den Bosch in 1986 een ‘omhaal’ heet en dat je dat doet door je lichaam naar achteren te gooien, waarbij je met je schietbeen een krachtige achterwaartse fietsbeweging maakt om de bal in een voor de speler op dat moment onzichtbaar doel te schieten.

Er is die ontroerende passage in een documentaire over U2 waarin BB King met de Ierse band repeteert. De bandleden vertellen hem welke akkoorden hij moet gebruiken. Je hoort BB King zeggen dat hij heel erg slecht is in akkoorden. Je proeft dat hij zich geneert.

Verderop in de documentaire citeert Bono de meester: „Gentlemen, I don’t do chords. I do this …(maakt solerend gebaar met hand)”.

Heren,

Ik doe geen akkoorden

Ik soleer

King was, zoals Keith Richards dat zei, ‘een specialist’.

Jimi Hendrix, mijn gitarist aller tijden, kon ook geen noten lezen. Ook hij geneerde zich voor zijn gebrekkige theoretische muziekkennis. Hij gebruikte de namen van kleuren om bandleden en studiotechnici duidelijk te maken in welke stemming of sfeer hij wilde spelen.

Zijn technicus Eddie Kramer vertelde dat Hendrix chromesthesie had, wat inhield dat klanken zich voor hem vertaalden in kleuren. Zo maakte hij voor elk nummer een palet van klanken: groen was reverb, rood was distortion enz. In zijn communicatie met Kramer zei Hendrix dingen als: ‘iets meer paars hier’ of ‘voeg iets meer groen toe’.

Hendrix was, zoals Larry Coryell het zei, een natural musician. "Hij wist de namen niet van de geavanceerde muzikale vormen die hij schiep, maar hij hoefde die ook niet te weten, dat is iets voor academici. Hij had geen klassieke opleiding gehad, maar hij had het talent van Stravinsky".

Hendrix was op een gegeven moment in zijn carrière klaar met circusacts zoals met de tanden spelen, op de rug spelen, gitaar in brand steken of gitaar kapot slaan. Hij was ook klaar met de beperkingen die hij voelde als rockartiest.

Heel langzaam evolueerde hij richting jazz.

Het was onvermijdelijk dat Hendrix en trompettist Miles Davis in elkaars zwaartekrachtvelden zouden geraken. Charles Shaar Murray beschrijft in Crosstown Traffic (naar mijn mening de beste biografische studie van Jimi Hendrix, JvdB) hoe de twee elkaar een paar maanden lang ‘besnuffelden’.

Hendrix was enorm geïmponeerd door reputatie van Davis en Davis was op zijn beurt vijandig omdat er aantrekkingskracht was tussen zijn vrouw Betty Mabry en de seksueel charismatische Jimi. Toen Betty op een dag een feest organiseerde voor Hendrix in het huis van Davis was Miles niet aanwezig. Hij had wel een uitgeschreven partituur voor Hendrix achtergelaten. Later belde hij met Hendrix om te vragen wat die van het stuk vond. Jimi moest toegeven dat hij geen noten kon lezen.

Dit was problematisch, merkt Shaar Murray op. Hendrix was op de hoogte van de waarde die jazzmusici hechten aan formele, technische kennis van muziek. Dat was als het ware een voorwaarde om te kunnen improviseren. En Davis had muziek gestudeerd aan nota bene Juilliard School in New York, een van de meest befaamde conservatoria ter wereld. Dat was pijnlijk. Hendrix had tegen vrienden ook vaker gezegd dat hij een sabbatical van een jaar wilde om noten te leren lezen en zich muziektheorie en systematische musicologie eigen te maken. Hij vroeg ook soms: "Zeg eens eerlijk, wat denken die kerels (de jazzmusici) van me. Denken ze dat ik jive?’.

Het antwoord op die vraag was nee, maar Hendrix was te onzeker om dat te geloven. Er waren desondanks plannen om Miles en Jimi samen te brengen met Gil Evans en zijn orkest. Dat faalde. Wat wel leek te lukken was Hendrix in een liveconcert met het orkest van Evans te laten musiceren in Carnegie Hall. Dat concert vond ook plaats in 1974. Maar zonder Hendrix. Die stierf namelijk een week voor de eerste repetitie.

Dit is een van die vele verhalen over what might have been. Van belang is de vraag ‘hoeveel het scheelde’. Hendrix had aan iemand die wel noten kon lezen de bladmuziek kunnen geven. Play it back to me. Davis had een losse jam kunnen organiseren om zeker te weten hoe groot de vis in zijn net was.

Als we claims maken over wat had kunnen zijn, zweven we tussen twee werkelijkheden. Maar het is meer dan ijdele speculatie. Als de feitelijke omstandigheden en de kansen op slagen maximaal zijn, is het gevoel van verlies des te groter als het mislukt. Het is op die momenten dat je voelt dat de realiteit en de wereld waarin je leeft er slechts een is te midden van many possible worlds.

Enfin, dit is het verhaal over een historisch jazzalbum dat nooit verscheen. Het is ook slechts een enkele (persoonlijke) illustratie van een universeel fenomeen: mijmeren over dingen die hadden kunnen zijn.

Hoe zou je leven er uitzien als je andere afslagen had genomen?

Hierover schreef ik eerder Herinneringen aan niet geleide levens. Zie: https://johanvandebeek.medium.com/herinneringen-aan-niet-geleide-levens-519f23672dcf

PS: Er was een tijd dat ik heel actief was met het maken van klanken op mijn computer. Ik plugde gitaren en keyboards in en begon te fiedelen. Ik las geen noten. Een van de tracks die ik nog steeds het beluisteren waard vind, is Rain (DjoeGio featuring Phil B.) Het heeft een nauwe relatie met de column hierboven.

Luister hier:

Rainy day, dream away
Ah, let the sun take a holiday
Flowers bathe, and I see the children play
Lay back and groove on a rainy day

Well, I can see a bunch of wet creatures, look at ’em on the run
The carnival traffic noise it sinks into a splashy hum
Even the ducks can groove rain bathing in the park side pool
And I’m leaning out my windowsill, digging everything
And are you too?

Rainy day, rain all day
Ain’t no use in gettin’ uptight, just let it groove its own way
Let it drain your worries away
Lay back and groove on a rainy day
Lay back and dream on a rainy day